Tết đến, nhà nào cũng phải có một cành Đào hay cây Mai thế, một chậu Cúc, cụm Hồng nhung hay một cặp Đỗ quyên. Vì vậy mà năm nào cũng thế, cứ đến hạ tuần tháng Chạp thì trên mọi nẻo đường đã được điểm tô thêm bởi những sắc đỏ của Đào, sắc vàng của Quất. Đặc biệt, chợ Hoa được họp từ khoảng 20 tháng Chạp đến tận đêm Giao thừa, ngày nào cũng nườm nượp từ sáng đến tối, khách đủ mọi lứa tuổi chen nhau mua bán chọn lựa. Chợ Hoa bán đủ thứ quất, cúc, đào, mai, thủy tiên… nhưng hoa mà được ưa chuộng nhất trong ngày Tết là đào, quất, cúc. Nhiều người cầu kỳ còn lên tận vùng đất trồng hoa, cây cảnh để chọn cho mình một cây đào, cây quất thế ưng ý.

Không khí Tết rõ nhất là ngày 23 tháng Chạp – ngày Táo quân lên chầu trời. Nhà nhà đều sửa lễ tiễn ông Táo lên trời để báo cáo tình hình gia chủ trong năm với Ngọc Hoàng. Việc thờ phụng Táo quân vốn là vang bóng của tục thờ lửa xưa kia.

Sáng 30 Tết, mọi nhà đều trang hoàng nhà cửa khác hẳn ngày thường, bàn thờ được lau chùi cẩn thận, mọi thứ bày biện chu đáo, mâm ngũ quả đặt ở chính giữa với những quả chuối tiêu xanh dài như những ngón tay vươn ra ôm lấy quả phật thủ vàng ươm, thêm vào đó là cam, lê, nho, táo, quất, hồng…

Chiều 30 nhà nào cũng làm mâm cơm cũng tất niên để tiễn năm cũ và đón năm mới.

Sau cỗ tất niên, người già hay thanh niên nam nữ thường rủ nhau đi chơi Giao thừa.

Giao thừa chính là thời điểm thiêng liêng nhất của một năm, đúng vào lúc chuyển đổi từ mùa Đông băng giá sang mùa Xuân ấm áp đâm chồi nảy lộc. Thay cho tiếng pháo nổ thủa xa xưa, ngày này là hàng loạt pháo hoa nở rộ trên bầu trời, chào đón một năm mới đến.

Từ xa xưa đến bây giờ, người Việt quan niệm rằng: mồng một Tết cha, mồng hai Tết mẹ, mồng ba Tết thầy. Vì vậy, ngay từ sáng sớm ngày mồng một, người ta kéo nhau về nhà cha mẹ hai bên của mình để chúc Tết và thắp nhang cho tổ tiên.

Sau đó mới đi thăm hỏi, chúc Tết những người cao niên, những bậc trưởng thượng trong dòng họ. Đây là dịp mọi người được trò chuyện, tâm sự cùng nhau về việc làm ăn, chuyện gia đình… trong suốt một năm qua. Sau khi được con cháu chúc mừng năm mới, ông bà, cha mẹ thường trao cho những bao lì xì màu đỏ, bên trong có vài đồng tiền lẻ còn mới gọi là tiền mừng tuổi lấy may với ý nghĩa phát vốn, phát lộc, phát tài cho con cháu kèm theo những lời chúc có nội dung và ý nghĩa rất cụ thể, thiết thực.

Tương truyền về tục tặng bao lì xì đỏ cũng khá là thú vị: “ngày xưa có một con yêu quái thường xuất hiện vào đêm giao thừa khiến trẻ con giật mình khóc thét lên. Hôm sau đứa trẻ nhức đầu, sốt cao, làm cho ba mẹ không dám ngủ phải thức canh phòng yêu quái. Có một cặp vợ chồng nọ mới sinh được một bé trai kháu khỉnh. Tết năm đó, có 8 vị tiên dạo qua, biết trước cậu bé sẽ gặp nạn liền biến thành 8 đồng tiền ngày đêm túc trực bên cậu bé. Sau khi cậu bé ngủ say, hai vợ chồng lấy giấy đỏ gói những đồng tiền này lại và đặt lên gối con rồi ngủ. Nửa đêm, yêu quái xuất hiện định làm hại đứa trẻ thì từ chiếc gối lóe lên những tia vàng sáng rực, khiến yêu quái khiếp vía bỏ chạy”.

 Xưa còn có lệ cho tiền vào bao lì xì đỏ theo số lẻ ngụ ý tiền này sẽ phát triển sinh sôi nảy nở thêm nhiều hơn.

Mồng hai Tết là dịp để mọi người đi thăm bà con dòng họ gắn kết tình cảm gia đình họ hàng. Lời chúc tết thường là sức khỏe, phát tài phát lộc, gặp nhiều may mắn, mọi ước muốn đều thành công, những người năm cũ gặp rủi ro thì động viên nhau tai qua nạn khỏi hay của đi thay người nghĩa là trong cái họa cũng tìm thấy cái phúc, hướng đến sự tốt lành trong tương lai.

Tết cũng là dịp để mọi người đến thăm bạn bè, hàng xóm láng giềng… trao nhau những lời chúc tốt lành đầu năm mới.

Sáng mồng ba Tết, người ta đến thăm viếng các thầy, các cô, kính chúc sức khoẻ, tỏ lòng tôn kính, biết ơn công lao dạy dỗ. Người thầy mà mọi người thường nghĩ đến đầu tiên là thầy dạy nghề, dạy việc hoặc những người có đạo đức tiếng tăm, những người có ảnh hưởng lớn đến tình cảm và cuộc đời của mình.

Đến chiều ngày mồng bốn hoặc mồng năm Tết mỗi nhà sẽ làm một mâm cơm cúng tiễn đưa ông bà, …

Tết là đổi mới, nên trong những ngày Tết người ta thường tiến hành những hành động mang tính biểu trưng, mở đầu cho mọi việc trong năm mới tăng tiến, khá giả, tốt đẹp hơn năm cũ.

Bằng hành vi riêng lẻ hay nghi thức tập thể từng ngành, từng nghề, từng giới cũng mở đầu một hành động chu đáo và tốt đẹp, hoàn chỉnh và tốt đẹp:

 Lễ Khai canh cho nhà nông (xưa trong thời phong kiến cũng có riêng một khoảnh đất trong kinh thành để cho nhà Vua làm Lễ tịch điền;

Lễ Khai bút viết câu văn, câu thơ đầu tiên của thầy đồ nho;

Lễ Khai sơn – mở cửa rừng của người làm rừng;

Dân chài lưới có Lễ Cầu ngư – đi kiếm mẻ cá đầu tiên lấy may;

Tại tỉnh Nam Định có Lễ Khai ấn - một tập tục văn hóa từ thế kỷ thứ XIII của triều đại nhà Trần để thực hiện nghi lễ tế cúng trời đất, tế cúng tiên tổ, cầu cho một năm quốc thái dân an, mưa thuận gió hòa … Trong những năm gần đây, lễ Khai ấn đầu xuân tại đền Trần – phường Lộc Vượng – thành phố Nam Định đã trở thành một đêm hội rất đông vui. Nó không còn bó hẹp trong phạm vi làng Tức Mặc và nhân dân thành phố Nam Định mà du khách ở mọi miền đất nước đổ về đây rất đông. Nhiều du khách đến với lễ Khai ấn đầu năm không những để tìm hiểu nét đẹp văn hóa truyền thống mà còn coi đây như một dịp du xuân độc đáo …

Tất cả những Lễ đó gọi là Lễ Khai xuân, là lễ mở đầu hoạt động để cầu may mắn cho cả năm.