ĐỀN TRẦN

Khu di tích đền Trần tọa lạc tại phường Lộc Vượng – thành phố Nam Định gồm đền thiên Trường, đền Cố Trạch, đền Trùng Hoa. Ba ngôi đền có kiến trúc truyền thống, chung một cổng vào phía trên có bức đại tự chữ Hán “ Trần Miếu” ( miếu nhà Trần) và phía dưới là ba chữ lớn “ Chính Nam Môn” ( cổng chính quay về phía nam ) vì thế đền Trần còn là tên gọi chung cho cả 3 đền.

Đền Thiên Trường (đền Thượng)

Là nơi thờ Tiên tổ họ Trần, 14 vị Hoàng đế và các đế hậu đế phi triều Trần ở Tức Mặc. Công trình được khởi dựng và năm Chính Hòa thứ 15 (1694) trên nền cung điện cung điện Trùng Quang, nơi ngự của các Thượng hoàng thời Trần. Đến thời Nguyễn vào các đời vua Tự Đức, Thành Thái, Duy Tân di tích được trùng tu, mở rộng và hoàn thiện như ngày nay.

Trong đền hiện còn lưu giữ rất nhiều di vật cổ như hệ thống chân tảng đá hoa sen có niên đại từ thời nhà Trần hay bộ cánh cửa trạm rồng bằng gỗ lim có niên đại từ thời kỳ Hậu Lê.

Đền Cố Trạch (đền Hạ)

Là nơi thờ Quốc công Tiết chế Hưng Đạo Đại Vương Trần Quốc Tuấn cùng gia quyến, gia tướng tâm phúc của Ngài. Với những cống hiến trong sự nghiệp dựng nước và giữ nước thời Trần, đặc biệt với thiên tài quân sự đã đưa Trần Hưng Đạo vào hàng 10 vị tướng tài giỏi nhất thế giới. Nhân dân suy tôn Ngài là Đức Thánh Trần, các thế hệ người Việt xưng tôn làm “Cha” và xây dựng hàng nghìn đền thờ để tri ân ở khắp nơi, trong đó có đền Cố Trạch tại làng Tức Mặc, quê hương của Ngài.

Ngôi đền được phục dựng vào triều Nguyễn đời vua Thành Thái năm thứ 7 (1895) trên nền nhà cũ của Hưng Đạo Đại Vương. 

Đền Trùng Hoa

          Là nơi thờ tượng 14 vị hoàng đế triều Trần. Năm 2000 nhân dịp kỷ niệm 990 năm Thăng Long – Hà Nội , đền được phục dựng lại trên nền cung điện Trùng Hoa xưa -  nơi ngự của các vị vua tại vị mỗi khi về chầu Thượng hoàng ở cung Trùng Quang. Với ý nghĩa đó, đền Trùng Hoa cũng là nơi tưởng niệm các vua Trần.

Trong đền bài trí thờ 14 tượng vua Trần được đúc bằng đồng, biểu đạt thời kỳ tinh túy nhất của các đấng quân vương trong việc lãnh đạo xây dựng và bảo vệ đất nước thời Trần.

Trong khuôn viên đền còn có Nhà trưng bày một số tư liệu, hình ảnh, hiện vật về thời Trần và cuộc kháng chiến chống xâm lược Mông – Nguyên của Đại Việt ở thế kỷ XIII – XIV.

LỄ HỘI TRUYỀN THỐNG

Hàng năm tại khu di tích Quốc gia đặc biệt đền Trần và chùa Phổ Minh – TP Nam Định diễn ra 2 kỳ lễ hội: lễ hội đầu xuân và lễ hội tháng Tám.

Lễ hội đầu xuân

Lễ hội đầu xuân với nhiều nghi lễ như: lễ rước kiệu ngọc lộ; lễ rước nước tế cá và quan trọng nhất là lễ khai ấn.

Lễ Khai ấn vốn là tập tục có từ lâu đời, mang đậm yếu tố văn hóa tâm linh, được các thế hệ dòng họ Trần ở hương Tức Mặc gìn giữ, lưu truyền thực hiện để tưởng nhớ đến điển lệ thờ tự tại tiên miếu xưa.

Lễ Khai ấn mang ý nghĩa nhân văn sâu sắc, cầu cho quốc thái dân an, thiên hạ thái bình, thịnh trị, nhân dân ấm no hạnh phúc.

Ngày nay lễ Khai ấn đã trở thành một lễ hội lớn thu hút đông đảo khách thập phương tham dự. Nghi lễ khai ấn diễn ra vào giờ Tý đếm 14 rạng sáng ngày 15 tháng giêng tại đền Thiên Trường.

Ấn được đặt trên Ngọc rước từ đền Cố Trạch sang đền Thiên Trường. Quả ấn hình vuông, bề mặt khắc nổi 4 chữ Hán Nôm “Trần Miếu Tự Điển” (có nghĩa là điển tích thờ tự tại miếu nhà Trần), phía dưới có khắc chìm 4 chữ “Tích Phúc Vô Cương” (có nghĩa là ban cho phúc lộc dài lâu dài lâu mãi mãi).

Sau khi khai ấn, những lá ấn đầu tiên được dâng lên các di tích thời Trần – phương Lộc Vượng và tổ chức phát ấn lộc cho nhân dân.

Lễ hội tháng Tám

Tổ chức lễ hội để tưởng niệm ngày hóa của Quốc công Tiết chế Hưng Đạo Đại Vương Trần Quốc Tuấn, vì vậy còn có tên khác là Lễ hội truyền thống Trần Hưng Đạo. Thời gian tổ chức lễ hội từ mùng 01 đến 20 tháng Tám âm lịch tại di tích đền Trần và hệ thống các di tích thờ Đức Thánh Trần trên địa bàn tỉnh Nam Định. Trong lễ hội diễn ra nhiều hoạt động phong phú, đa dạng. Phần lễ có rước kiệu, dâng hương, tế nam quan, tế nữ quan... Phần hội với nhiều trò chơi dân gian truyền thống như đấu vật, chọi gà, múa rồng, lân, sư tử, rối nước... thu hút đông đảo du khách thập phương và cộng đông dân cư địa phương tham gia.

Năm 2014, Lễ hội đền Trần – TP Nam Định đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đưa vào Danh mục Di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia.

         Chùa Phổ Minh (Chùa Tháp)

Chùa xây dựng từ thời Lý. Năm 1262, Thượng hoàng Trần Thái Tông thăng hương Tức Mặc thành phủ Thiên Trường và xây dựng mở rộng quy mô chùa Phổ Minh thành nơi tu hành của hoàng thân, quốc thích, vương phi, công chúa triều Trần. Chùa đã được trùng tu, tôn tạo nhiều lần vào các triều Mạc, Lê Trung hưng và Nguyễn.

Dưới triều Trần, chùa Phổ Minh là nơi Phật hoàng Trần Nhân Tông mở hội Vô lượng, bố thí vàng, bạc, tiền lụa để chẩn cấp cho dân nghèo trong nước và giảng kinh giới thí . Đồng thời, ở đây còn là một trong những trung tâm Phật giáo lớn, nơi Phật hoàng Trần Nhân Tông sáng lập Thiền phái Trúc Lâm, một thiền phái mang đậm dấu ấn văn hóa Việt. Hiện nay tại Thượng điện chùa Phổ Minh có tượng Đệ nhất Tổ Phật hoàng Trần Nhân Tông nhập niết bàn cùng hai vị Tổ của Thiền phái Trúc Lâm là: Pháp Loa và Huyền Quang. Đặc biệt, phía trước chùa có tháp Phổ Minh cao 19,51m, một công trình kiến trúc tiêu biểu thời Trần còn lại đến nay, tương truyền là nơi đặt xá lị của Điều Ngự Giác Hoàng Trần Nhân Tông.

Ngày 27/9/2012, thủ tướng Chính phủ đã ký Quyết định số 1419/QĐ-TTg  xếp hạng Di tích đền Trần và chùa Phổ Minh là Di tích Quốc gia đặc biệt.