Nói đến Nam Định là nói đến quê hương, đất phát tích của vương triều Trần, lẫy lừng hào khí Đông A. Một mảnh đất có vị thế hết sức đặc biệt trong suốt chiều dài lịch sử hàng ngàn năm dựng nước và giữ nước. Đó là miền đất văn hiến, "địa linh, nhân kiệt", nơi sinh dưỡng biết bao trạng nguyên, khôi nguyên và nhiều trí thức làm rạng danh non sông đất nước; một vùng văn hoá đặc sắc, hoà quyện và đan xen văn hoá biển và văn hoá châu thổ, văn hoá bác học và văn hoá dân gian. Ngày nay, Nam Định đang vững bước tiến lên trên con đường hội nhập vào xu thế phát triển của đất nước và thời đại.

Nam Định cách Hà Nội khoảng gần 90 km. Cung đường từ Hà Nội về Nam Định đẹp, thuận lợi và hiện đại, nên du khách có thể đi bằng tàu hỏa, ô tô hay xe gắn máy.

Nhìn chung du khách có thể đến Nam Định vào bất cứ thời gian nào trong năm. Tuy nhiên theo kinh nghiệm được nhiều người chia sẻ thì du khách nên đến đây vào dịp đầu năm. Vì đây là khoảng thời gian mà tại Nam Định có rất nhiều lễ hội hấp dẫn như: lễ khai ấn Đền Trần , lễ hội chợ Viềng xuân , lễ hội Phủ Dầy…

Nam Định có rất nhiều địa điểm hấp dẫn khách du lịch trong và ngoài nước. Người viết xin giới thiệu một số địa điểm đặc trưng nhất của nơi đây để du khách tham khảo trong chuyến hành trình của mình.

1. Một trong những địa điểm du khách nên thăm quan đầu tiên chính là Khu di tích quốc gia đặc biệt đền Trần và chùa Phổ Minh – điểm thu hút khách du lịch bậc nhất ở thành phố. 

Khu di tích quốc gia đặc biệt đền Trần và chùa Phổ Minh tọa lạc tại phường Lộc Vượng – thành phố Nam Định được Bộ VHTTDL xếp hạng di tích cấp quốc gia năm 1962, xếp hạng di tích quốc gia đặc biệt năm 2012 và đến năm 2014 thì Lễ hội đền Trần được đưa vào danh mục Di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia.

 Khu di tích đền Trần bao gồm đền Thiên Trường, đền Cố Trạch, đền Trùng Hoa. Đây là nơi thờ các vị Thủy tổ, 14 vị Hoàng đế và các vương hậu, vương phi triều Trần, cũng là nơi thờ Quốc công Tiết chế Hưng Đạo Đại Vương Trần Quốc Tuấn cùng gia quyến, gia tướng tâm phúc của Ngài, đồng thời trưng bày nhiều hiện vật liên quan đến cuộc kháng chiến chống quân xâm lược Nguyên – Mông.

Đền Trần nổi tiếng cả nước với Lễ Khai ấn, được tổ chức trang trọng vào giờ Tý đêm 14 rạng sáng ngày 15 tháng giêng âm lịch. Đây cũng là thời điểm hàng vạn du khách thập phương đổ về xin ấn như một món lộc đầu xuân để cầu may.

Ngoài ra, định kỳ hàng năm, tại di tích đền Trần và hệ thống các di tích thờ Đức Thánh Trần trên địa bàn tỉnh Nam Định còn tổ chức Lễ hội tháng 8 để tưởng niệm ngày hóa của Quốc công Tiết chế Hưng Đạo Đại Vương Trần Quốc Tuấn, vì vậy còn có tên khác là Lễ hội truyền thống Trần Hưng Đạo. Thời gian tổ chức lễ hội từ mùng 01 đến 20 tháng Tám âm lịch.

Cách đó vài trăm mét là chùa Phổ Minh (chùa Tháp), công trình kiến trúc duy nhất thuộc Hành cung Thiên Trường xưa còn tồn tại gần như nguyên vẹn đến ngày nay. Tương truyền chùa có từ thời Lý, đến năm 1262, Thượng hoàng Trần Thái Tông thăng hương Tức Mặc thành phủ Thiên Trường và xây dựng mở rộng quy mô chùa Phổ Minh thành nơi tu hành của hoàng thân, quốc thích, vương phi, công chúa triều Trần. Chùa đã được trùng tu, tôn tạo nhiều lần vào các triều Mạc, Lê Trung hưng và Nguyễn. Ngoài thờ Phật, chùa còn thờ tượng Phật hoàng Trần Nhân Tông, thiền sư Pháp Loa, Huyền Quang tôn giả - những người sáng lập ra trường phái Trúc Lâm. Đặc biệt, phía trước chùa có tháp Phổ Minh cao 19,51m, một công trình kiến trúc tiêu biểu thời Trần còn lại đến nay, tương truyền là nơi đặt xá lị của Điều Ngự Giác Hoàng Trần Nhân Tông.

2. Lễ hội chợ Viềng Xuân: Cũng là một lễ hội nổi tiếng của tỉnh Nam Định, hội chợ Viềng là một trong những lễ hội đặc biệt nhất miền Bắc. Hàng năm chỉ họp một lần vào đêm ngày 7 và ngày 8 Âm lịch. Vì diễn ra từ đêm nên có nhiều người còn gọi chợ Viềng là chợ Âm Phủ, thực chất đây là một phiên chợ với các mặt hàng như nông sản, nông cụ… Người đến hội chợ Viềng để mua hàng có một quy tắc là “mua may, bán rủi”, mong một năm mùa màng bội thu, may mắn.

Hội chợ Viềng được tổ chức tại xã Kim Thái, huyện Vụ Bản, Nam Định và thị trấn Nam Giang, huyện Nam Trực, Nam Định.

Năm 1975, Phủ Dầy đã được Bộ Văn hóa Thông tin (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) cấp bằng xếp hạng Di tích Văn hóa Lịch sử cấp Quốc gia. Tháng 12/2012, nghi lễ Chầu văn của người Việt ở tỉnh Nam Định và Hà Nam đã được Bộ VHTTDL công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Và ngày 01-12-2016, di sản “Thực hành Tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt” đã được UNESCO ghi danh là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. 

Hằng năm, cứ vào mùa lễ hội, hàng nghìn du khách thập phương về Phủ Dầy để thực hiện tín ngưỡng tâm linh theo tục thờ Mẫu, đồng thời thăm quan, chiêm ngưỡng một quần thể kiến trúc độc đáo, nơi khởi nguồn, hội tụ và lan tỏa của nghệ thuật hát chầu văn.

4. Khu phố cổ Nam Định: Người ta thường nhắc tới Hà Nội có 36 phố phường mà ít khi nhắc đến gần 40 con phố cổ kính, in đậm dấu ấn thời gian của Nam Định. Tưởng như cái nhịp sống chầm chậm của người Nam Định là một điều đặc biệt, đã được thời gian “chưng cất” qua hàng trăm năm, tạo nên một phong cách riêng không lẫn với bất kỳ nơi nào.

Sự chậm rãi ấy chắc chắn không phải là biểu hiện của thói lạc hậu, bảo thủ mà đó là nét văn hóa, là nếp sinh hoạt đã đi vào tiềm thức. Xưa kia, mảnh đất này là một trong những đô thị phát triển vào bậc nhất kể từ thời đại của các vua Trần. Đến thời Pháp thuộc, nơi đây lại tấp nập với 38 con phố buôn bán mang tên “Hàng”. Từ chợ Rồng ra sông Vị Hoàng là Hàng Nón, Hàng Khay, Hàng Quỳ, Hàng Tiện, Hàng Cấp, sát con nước là Hàng Đồng, lên phía Bắc có Hàng Mắm, Hàng Gà, rồi cả Hàng Thùng, Hàng Giấy, Hàng Mành, Hàng Cầm… Chạy song song với Hàng Sũ, Hàng Ghế…

Ở phố cổ Nam Định dường như mọi bụi bặm, bon chen đều tự được gạt bỏ, chỉ còn lại những gì trong trẻo, nên thơ, lãng mạn và ngọt ngào. Mỗi lần dạo bước nơi đây là mỗi lần được trở về những năm tháng lịch sử trong không gian cổ kính, trong lối kiến trúc tinh tế dưới bàn tay nghệ nhân. Không có gì là quá khi gọi đây là một tác phẩm nghệ thuật của lịch sử. Ai yêu hoài niệm và “phải lòng” với quá khứ thì phố cổ Nam Định tự khắc sẽ trở thành chốn đi về!

5. Các nhà thờ: Nam Định được coi là “thủ phủ” của các nhà thờ không chỉ ở miền Bắc mà cả ở đất nước Việt Nam, khi sở hữu rất nhiều nhà thờ cổ, nguy nga, có kiến trúc tuyệt đẹp.

Nếu là dân du lịch hay đi phượt thì thường thấy bạn bè nhắc đến nhà thờ đổ Hải Lý, Hải Hậu. Được biết, nhà thờ đổ còn có 1 tên gọi khác là “Nhà thờ họ trái tim Chúa” được xây dựng năm 1943 và do kiến trúc sư người Pháp thiết kế.

Nhưng thực tế Nam Định còn có rất nhiều nhà thờ đẹp, bề thế, tập trung ở hai huyện Xuân Trường và Hải Hậu, như: Vương cung Thánh đường Phú Nhai, nhà thờ Bùi Chu, đền thánh Kiên Lao, nhà thờ Hưng Nghĩa… nếu có dịp đi qua mảnh đất thành Nam, bạn nên đến khám phá một lần các nhà thờ có kiến trúc Gothique kiểu Pháp hay Tây Ban Nha…

Nhà thờ Hưng Nghĩa

6. Núi Ngăm, Vụ Bản: Khu du lịch sinh thái Núi Ngăm (Ngăm Resort) nằm ở thôn Kim Thái, xã Minh Tân, huyện Vụ Bản, tỉnh Nam Định, với diện tích 15ha nằm trong quần thể di tích Phủ Dầy. Chỉ cách trung tâm thành phố Nam Định 12km và cách Hà Nội 90km với đường giao thông thuận tiện, khu du lịch sinh thái Núi Ngăm là một điểm đến lý tưởng cho du khách tham quan, nghỉ dưỡng. Được xây dựng trên một khuôn viên xung quanh là đồi núi và dòng sông Sắt nên khi đến nghỉ dưỡng ở khu du lịch sinh thái Núi Ngăm du khách có thể tận hưởng những giây phút thư giãn, thoải mãi, hòa mình vào thiên nhiên.

7. Vườn Quốc gia Xuân Thủy: Vườn Quốc gia Xuân Thủy vinh dự được UNESCO công nhận là rừng ngập mặn đầu tiên ở Việt Nam theo công ước Ramsar, rừng ngập mặn thứ 50 của thế giới. Tổng diện tích của vườn quốc gia là 12.000 ha thuộc vùng cửa sông Hồng, nằm hầu hết ở địa phận xã Giao Thiện, huyện Giao Thuỷ, Nam Định.

Nơi đây được coi là nơi lưu trú của khoảng 100 loài chim trên đường di cư về phương Nam sinh sống cùng với nhiều loại thực vật bậc cao, động vật quý hiếm…

Đến Vườn Quốc gia Xuân Thủy, du khách sẽ như được sống trong không gian bao la của đất, trời, mây, nước, tha hồ hít thở không khí trong lành, ngắm nhìn giang sơn của những loài chim tung tăng bay lượn trên bầu trời xanh ngắt. Vì thế, đây cũng chính là điểm du lịch sinh thái độc đáo, hấp dẫn và thu hút rất nhiều du khách trong nước và quốc tế đến tham quan, khám phá.

8. Biển Thịnh Long là bãi biển sạch, trải dài hơn 3 km với dải cát mịn thoải, không bị bùn lún, an toàn tuyệt đối, êm đềm và thơ mộng thuộc thị trấn Thịnh Long, huyện Hải Hậu, tỉnh Nam Định. Thịnh Long có bãi biển cát mịn, thoải, dài gần 2 km. Và đến đây thưởng thức hải sản tươi ngon - quà tặng từ biển khơi, làm hài lòng thực khách sành điệu. Du khách còn có dịp ghé thăm làng nghề dệt lưới, thử làm diêm dân trên cánh đồng muối Hải Hòa, đến thăm chùa Linh Ứng hoặc dự phiên chợ chiều vùng biển …

Nam Định không chỉ nổi tiếng bởi danh lam thắng cảnh, mà còn hấp dẫn khách du lịch bởi văn hóa ẩm thực thú vị. Các món ăn ở Nam Định rất mộc mạc, giản đơn như chính con người nơi đây vậy.

Nhắc đến Nam Định ai cũng phải thốt ra ngay: “phở bò” -  thương hiệu của nơi đây. Đi khắp lãnh thổ Việt Nam, không khó để bắt gặp thương hiệu “phở bò Nam Định”. Đủ để thấy chất lượng và danh tiếng đến thế nào? Nhưng được thưởng thức ở chính “cái nôi” làm ra món ngon này mới là tuyệt nhất! Bát phở bò Nam Định quyến rũ du khách với vị ngọt của nước dùng được ninh kỹ từ xương, vị chua của chanh, vị cay của ớt và vị đậm đà của thịt bò tươi. Du khách có thể ghé quán phở cụ Tặng phố Hàng Tiện, phở Đán phố Bắc Ninh hay phở Xuyến ngõ Văn Nhân để thưởng thức…

Món ăn nổi tiếng thứ 2 khi đi du lịch Nam Định phải thử đó là bánh Xíu Páo. Bánh có nguồn gốc từ Trung Hoa, sau này khi du nhập vào Việt Nam thì được gia giảm cho phù hợp với khẩu vị người Việt. Vỏ ngoài bánh khá giống bánh pía nhưng bên trong lại là nhân mặn thêm trứng. Nên ăn khi bánh còn nóng giòn để cảm nhận được hết hương vị hấp dẫn.

Thành phố Nam Định cũng nổi tiếng với các món ăn đường phố. Du khách có thể thưởng thức xôi chè phố Nguyễn Du, xôi xíu phố Hàng Sắt, bánh cuốn làng Kênh… hay mua về làm quà nem nắm Giao Thủy, bánh nhãn Hải Hậu, bánh gai bà Thi, kẹo Sìu Châu (phố hàng Sắt) hay gạo tám Xuân Đài, chuối Ngự...

Nằm ở trung tâm vùng Nam đồng bằng sông Hồng, Nam Định đang bảo tồn và lưu giữ nhiều giá trị văn hóa truyền thống đặc sắc, trong đó có các phong tục, tín ngưỡng, lễ hội, làng nghề, di tích lịch sử văn hóa… Ngoài các giá trị di sản văn hóa ấy Nam Định còn có điều kiện phát triển du lịch sinh thái, đặc biệt là du lịch biển. Vùng đất này luôn mời gọi và chào đón du khách gần xa về khám phá và trải nghiệm!

Sưu tầm, biên tập

Vũ Thị Tuyết Mai

BQL khu DTLSVH Đền Trần – Chùa Tháp TP Nam Định