Nhà Trần trị vì 182 năm với 14 đời vua có nhiều thành đạt về mặt trị quốc, làm cho đời sống chính trị kinh tế, văn hóa – xã hội tăng trưởng, đặc biệt trong sự nghiệp võ công giữ nước, ba lần đại thắng đế quốc Mông Nguyên, một thế lực hung bạo nhất thế giới lúc bấy giờ. Võ công dưới thời Trần hiển hách, đây là trang sử vàng trong lịch sử kháng chiến giữ nước của dân tộc Việt.

Nếu công đầu sáng lập triều Trần là Thống quốc Thái sư Trần Thủ Độ thì công đầu đánh giặc Mông Nguyên phải là Hưng Đạo Vương Trần Quốc Tuấn. Sau khi mất, triều đình tiến phong ông là Thống quốc Thái sư Thượng phụ Thượng Quốc công, Bình Bắc Đại Nguyên soái, Nhân vũ Hưng Đạo Đại Vương. Còn nhân dân tôn ông là bậc Thánh, vị Cha với cái tên mộc mạc nhưng tôn kính: Đức Thánh Trần.

Nhân kỷ niệm 724 năm ngày hóa Đức Thánh Trần tác giả xin điểm qua đôi nét về tài trí và tấm lòng của bậc đại anh hùng của dân tộc – Trần Quốc Tuấn – người đã ba lần đánh bại mộng xâm lăng của đạo quân Mông Nguyên thông qua những mẩu chuyện ngắn mà sử sách lưu truyền:  

 Trần Hưng Đạo trong một lần tiếp sứ Mông Nguyên

Sau chiến thắng quân Mông Nguyên lần thứ nhất, năm 1281 cuộc chiến tranh ngoại giao giữa Đại Việt và quân Mông Nguyên đang trong giai đoạn căng thẳng. Khi đó Mông Nguyên liên tục xuống chiếu bắt vua Trần phải sang chầu. Để kéo dài thời gian hòa hoãn nhằm chuẩn bị chu đáo cho cuộc đọ sức bằng lực lượng vũ trang, vua Trần Nhân Tông lúc này đã cử chú họ là Trần Di Ái thay mình sang Mông Nguyên. Đế quốc Mông Nguyên lập Di Ái làm Lão Hầu, cho Mục làm Hàn Lâm học sĩ, Tuân làm Thượng thư, lại sai Sài Thung đem 1000 quân hộ tống về nước.

 Theo Đại Việt sử ký toàn thư của Ngô Sỹ Liên phần kỷ nhà Trần có ghi lại rằng: “Thung ngạo mạn vô lễ, cưỡi ngựa đi thẳng vào cửa Dương Minh. Quân sĩ Thiên Trường ngăn lại thì hắn dùng roi ngựa quất họ bị thương ở đầu. Đến điện Tập Hiền, thấy chăng bày màn trướng, hắn mới chịu xuống ngựa. Vua sai Quang Khải đến sứ quán khoản tiếp. Sài Thung nằm khểnh không ra, Quang Khải vào hẳn trong phòng hắn cũng không dậy tiếp. Hưng Đạo Vương Quốc Tuấn nghe tin liền tâu xin với Vua đến sứ quán xem Thung làm gì. Lúc ấy Hưng Đạo Vương Trần Quốc Tuấn đã gọt tóc, mặc áo vải. Đến sứ quán ông đi thẳng vào trong phòng. Thung đứng dậy vái chào mời ngồi. Mọi người đều kinh ngạc, có biết đâu gọt tóc, mặc áo vải là hình dạng nhà sư phương Bắc. Ông ngồi xuống pha trà, cùng uống với hắn. Người hầu của Thung cầm cái tên đứng sau Quốc Tuấn, chọc vào đầu đến chảy cả máu, nhưng sắc mặt của Hưng Đạo Vương Trần Quốc Tuấn vẫn không thay đổi. Khi trở về Thung ra cửa tiễn ông” .

Qua câu chuyện nhỏ này mà chúng ta thấy rõ được sự tài tình khéo léo trong ngoại giao đối phó với quân giặc của Hưng Đạo Đại Vương. Trần Quang Khải đã khéo nhịn mà Hưng Đạo Vương Trần Quốc Tuấn còn khéo nhịn hơn. Nhịn để lo cho quốc gia đại sự nhưng vẫn giữ được quốc thể quả là điều hiếm có và vô cùng đáng kính phục. Qua đây hậu thế thấy rõ hơn một Hưng Đạo Vương ung dung mà đầy mưu lược trong tấm áo cà sa. Thái độ đường hoàng của Hưng Đạo Vương Quốc Tuấn khiến Sài Thung vừa bực tức, vừa kính nể vì đã bị Hưng Đạo Vương vạch trần âm mưu xâm lược của chúng, đồng thời tỏ rõ ý chí quyết chiến của quân dân Đại Việt. Mặc dù Trần Hưng Đạo không phải là nhà ngoại giao chuyên nghiệp như Trần Quang Khải hay Trần Nhật Duật nhưng ông đã cho thấy được sự khéo léo, bản lĩnh cứng cỏi, khi nhu khi cương của mình trước quân thù. Tính cách này của ông đã khiến kẻ thù không thể thực hiện được ý đồ xâm lược của chúng và đã giúp Đại Việt chiến thắng một kẻ thù hung bạo nhất thời bấy giờ - Mông Nguyên.

Câu chuyện về chiếc gậy đầu bịt sắt của Trần Hưng Đạo

 Trong cuộc kháng chiến chống quân xâm lược Mông Nguyên lần thứ hai (1285), để tránh thế giặc đang hăng, nhà Trần đã tổ chức nhiều cuộc nghi binh, nhằm bảo toàn lực lượng, tìm cơ hội phản công.

Tượng đài Trần Hưng Đạo tại Thành phố Nam Định

Lúc ấy xa giá nhà vua phiêu giạt, mà Hưng Đạo Vương phải theo xa giá đi hầu cận. Lúc bấy giờ ông đã là một bậc lão thần, đi đâu cũng phải chống gậy, chiếc gậy có đầu bịt sắt nhọn.

Trước đó cha của Trần Hưng Đạo là An Sinh Vương Trần Liễu có hiềm khích với vua Trần Thái Tông. Trước khi chết An Sinh Vương có trăn trối với Hưng Đạo rằng: “Con phải trả thù cho cha, rồi nhân đó, đoạt luôn ngôi báu thì cha mới có thể thanh thản an nghỉ dưới suối vàng”.  Mọi người đều nghi kỵ. Biết ý, Trần Hưng đạo liền rút đầu sắt nhọn vứt đi chỉ chống gậy không mà đi. Từ đó mọi người mới thực sự an tâm.

            Từ câu chuyện này mà trong Đại Việt sử ký toàn thư, sử thần Ngô Sỹ Liên có lời bàn như sau: “Bậc đại thần ở trong hoàn cảnh hiềm nghi nguy hiểm, tất phải thành thật tin nhau, sáng suốt khéo xử, thì mới có thể  giữ tròn danh dự, làm nên sự nghiệp. Nếu không thế thì nhất định mang tai họa, như Quách Tử Nghi nhà Đường, Trần Hưng Đạo nhà Trần đã làm được như vậy.

            Hành động này của Trần Hưng Đạo đã chứng minh lòng trung thành, phải lẽ vua tôi của ông. Từ sự khéo léo trong hành động này của Trần Hưng Đạo là làm tiêu tan mối nghi kỵ và làm cho  hậu thế suy ngẫm, cảm phục trước một hành vi, một ý thức của Bậc đại anh hùng biết gắn phận sự cá nhân với quốc gia, dân tộc.   

            Bên cạnh tài thao lược về quân sự thì ta còn thấy được sự nhẫn nhịn và lòng thành của Trần Hưng Đạo. Chính sự khôn khéo trong ứng xử ấy của Trần Hưng Đạo đã khiến kẻ thù nể phục ông, tạo ra mối đoàn kết, xóa bỏ mọi hoài nghi trong quân dân Đại Việt giúp ta chiến thắng kẻ thù không chỉ về ngoại giao mà cả trong quân sự nữa.

            Trần Hưng Đạo là anh hùng kiệt xuất, không chỉ về tài năng quân sự mà còn có đạo đức tiêu biểu của một vị tướng. Ông luôn nêu tấm gương về một lòng trung nghĩa, ý thức gạt bỏ mọi hiềm khích cá nhân để đoàn kết tôn thất, triều đình, tướng lĩnh, tạo nên cội nguồn của thắng lợi. Bằng tài năng chính trị, quân sự kiệt xuất, bằng lòng tận trung với vua, với nước, Hưng Đạo Vương Trần Quốc Tuấn đã cùng triều đình nhà Trần và quân dân Đại Việt bảo vệ trọn vẹn độc lập dân tộc, đưa triều đại nhà Trần trở thành triều đại thịnh trị bậc nhất trong lịch sử các triều đại phong kiến Việt Nam, để lại những bài học lịch sử có giá trị về dựng nước và giữ nước.  

Sưu tầm và biên soạn

Bùi Thu Trang

BQL khu di tích lịch sử - văn hóa đền Trần, chùa Tháp TP Nam Định

Tài liệu tham khảo:

-         -  Đại Việt sử ký toàn thử kỷ nhà Trần – NXB Thời Đại

-         - Đức Thánh Trần với Thiên Trường và cộng đồng dân tộc Việt – Hồ Đức Thọ- NXB Thanh Niên.